อานาตอล ฟร็องส์ นักเขียนนวนิยาย กวี และนักหนังสือพิมพ์คนสำคัญชาวฝรั่งเศส ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรม ในปี ค.ศ. 1921 เคยกล่าวไว้ว่า “คนเราได้ความคิดที่จำเป็นแก่การดำรงชีวิตจากนิทาน นิยาย ความจริงคนเราไม่ต้องการนิทานนิยายมากมายเท่าไรนัก เพียงแต่นิยายธรรมดาๆสัก 2-3 เรื่องก็เพียงพอที่จะทำให้ชีวิตนับล้านมีสีสัน แต่ทำไมเล่านิยายเล่มแล้วเล่มเล่าถึงถือกำเนิดขึ้นมาไม่รู้จักจบสิ้น“

นั่นซิ ทำไมนิยายเล่มแล้วเล่มเล่าถึงเกิดขึ้นมา หมุนเวียนกันไป วันแล้ววันเล่า ไม่ว่าเข็มวินาทีจะหมุนวนผ่านไปกี่ร้อยกี่พันกี่ล้านรอบก็ตาม
 

ทว่ามีประโยคๆหนึ่งที่นักวิชาการวรรณกรรมสมัยใหม่ได้ยินแล้วอาจจะรู้สึกว่าเชยเหลือเกิน

นั่นคือประโยคที่ว่า “วรรณกรรมและสังคมคือกระจกที่ส่องสะท้อนซึ่งกันและกัน”

แต่ในความเชยนั้นคือความจริงที่ยากจะปฏิเสธ เพราะนักเขียนก็เป็นส่วนหนึ่งของสังคมไม่ต่างกับมนุษย์คนอื่นๆ

มุมหนึ่งวรรณกรรมก็เปรียบเสมือนกระจกที่ส่องสะท้อนให้เห็นถึงความเป็นไปของสังคม ทว่าอีกมุมสังคมเองก็เป็นวัตถุดิบชั้นดีที่สร้างสรรค์วรรณกรรมชั้นเลิศประเภทต่างๆขึ้นมา รวมถึงนวนิยาย

โลกจึงไม่ต่างนิยาย ในขณะเดียวกันนิยายก็มีเรื่องเล่ามาจากโลก ส่องสะท้อนให้เห็นเงาของกันและกัน

เหมือน “นิทรรศการโลกคือนิยาย” และ“นิทรรศการข้าพเจ้าได้เห็นมา โลกนิยายของศรีบูรพา” ที่จัดขึ้นภายในสัปดาห์หนังสือแห่งชาติครั้งที่ 42 และสัปดาห์หนังสือนานาชาติครั้งที่ 12 ภายใต้แนวคิด “โลกคือนิยาย (The World Is a Novel)

เพียงก้าวเท้าเข้าไปในนิทรรศการก็สัมผัสได้ถึงความเรียบง่ายที่งดงาม ผ่านกระจกสะท้อนให้เห็นถึงทุกมุมในนิทรรศการ กระจกเหล่านั้นมีข้อความในนิยายที่ทรงอิทธิพลต่อสังคมไทย และสะท้อนให้เห็นถึงโลกภายนอกและโลกภายในปรากฏอยู่ผ่านนิยายในทุกยุคสมัย ทุกสังคม ทุกรูปแบบ อาทิ แผลเก่า ผู้ดี ปริศนา ชั่วฟ้าดินสลาย คู่กรรม สองฝั่งคลอง แม่เบี้ย เนื้อนาง ทองเนื้อเก้า พันธ์หมาบ้า เพชรพระอุมา หัวขโมยแห่งบารามอส สี่หัวใจแห่งขุนเขา ฯลฯ รวมถึงแขกรับเชิญพิเศษ “ศรีบูรพา”

ในมุมของจรัญ หอมเทียนทอง นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์ฯนั้น เขาก็ว่านิยายมีอิทธิพลต่อโลก และส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงในโลกใบนี้เกิดขึ้นเพราะนิยาย  ในขณะที่เนื้อเรื่องของนิยายก็สามารถสะท้อนให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงของโลกได้ด้วย

“เรื่องราวบางด้านของโลกเผด็จการนั้น แม้ว่าจะไม่สามารถสะท้อนจากความเป็นจริงได้ แต่ก็ไม่สามารถปิดบังการสะท้อนผ่านนวนิยายได้เช่นกัน ดังเช่นเรื่องราวการปฎิวัติวัฒนธรรมในจีน  ที่ผู้คนส่วนหนึ่งได้รับรู้เรื่องราวต่างๆผ่านนิยาย เช่นนิยายเรื่อง ‘หงส์ป่า (Wild Swan)’ ผลงานของจุง ชาง (Jung  Chang) หรือนิยายเรื่องเอกของโลกอย่าง ‘เหยื่ออธรรม (Les Misérables)’ ผลงานของวิคตอร์ อูโก (Victor Hugo)   นักเขียนชาวฝรั่งเศส ก็เป็นแรงบันดาลใจและพลังขับเคลื่อนของนักต่อสู้เพื่อเสรีภาพ เจ้าของรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพอย่างอองซาน ซูจี”

ด้านปราบดา หยุ่น อุปนายกฝ่ายต่างประเทศสมาคมผู้จัดพิมพ์ฯและประธานจัดนิทรรศการ ก็เล่าว่าในนิทรรศการครั้งนี้นั้น นอกน่าสนใจตรงที่มีทั้งความเป็นประวัติศาสตร์เฉพาะเจาะจงของนิยายไทย รวมถึงการนำเสนอภาพรวมของนิยายไทยสมัยใหม่ ผ่านหนังสือและนักเขียนนิยายที่อยู่ในความสนใจของนักอ่านหลายหลากแล้ว

การนำเสนอผลงานนิยายของ “ศรีบูรพา” ซึ่งกล่าวได้ว่าเป็นผู้บุกเบิกงานนิยายเชิงสร้างสรรค์และสะท้อนสังคมด้วยสายตาของประชาชน ก็น่าสนใจมากๆจนอยากให้มาเห็นเอง

สอดคล้องกับความเห็นของรุ่งวิทย์ สุวรรณอภิชน นักเขียน นักวิชากรชื่อดังที่ช่วยดูแลเนื้อหาของนิทรรศการครั้งนี้ที่ว่านี่เป็นนิทรรศการที่เปิดความคิดของศรีบูรพาอย่างรอบด้านเท่าที่เคยจัดแสดงมา

“ก่อนหน้านี้ผลงานและชีวิตของศรีบูรพาซึ่งเชื่อมโยงกับผลงานจะเคยถูกปิดกั้น ในสมัยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ และต่อเนื่องมาถึงสมัยจอมพลถนอม กิติขจร จนอาจทำให้การรับรู้ข้อมูลหรือความสำคัญของศรีบูรพาที่เชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์และสังคมไทยหายไปบ้าง แต่ในนิทรรศการข้าพเจ้าได้เห็นมา โลกนิยายของศรีบูรพา จะเป็นการเปิดกว้างให้ท่านผู้อ่านได้เข้ามาชม เข้ามาสัมผัสชีวิตและผลงานของศรีบูรพา บุคคลดีเด่นของโลกเจ้าของวาทะ ‘ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับผู้อื่น’ อันเป็นหลักดำเนินชีวิตของศรีบูรพามาโดยตลอดมากที่สุด”

ถ้าอยากรู้ประวัตินิยายไทยเชิญที่อื่น แต่ถ้าต้องการรู้ว่านิยายมีอิทธิพลต่อโลกอย่างไร นิยายสามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงได้อย่างไร นิยายเป็นเครื่องมือในการต่อสู้ได้หรือไม่อย่างไรนั้น

นิทรรศการโลกคือนิยาย เชิญที่ห้องบอลรูม ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์

แล้วจะลืมนิทรรศการเกี่ยวกับนิยายที่ทุกท่านเคยชมมาอย่างสิ้นเชิง

 
“นิทรรศการโลกคือนิยาย” และ“นิทรรศการข้าพเจ้าได้เห็นมา โลกนิยายของศรีบูรพา” จัดขึ้นบริเวณห้องบอลรูม ใน “งานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 42 และสัปดาห์หนังสือนานาชาติ ครั้งที่ 12 (42nd National Book Fair & 12th Bangkok International Book Fair 2014)”  จนถึงวันจันทร์ที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2557 ตั้งแต่เวลา 10.00 – 21.00 น. ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์