รสชาติของปลาทูแม่กลอง ก่อนส่งท้ายปีเก่า ชาวแม่กลองจัดงานท้าทายให้ทุกลิ้นไปพิสูจน์ด้วยตนเอง ในเทศกาลกินปลาทู

สาเหตุที่เลือกช่วงท้ายปี สุรจิต ชิรเวทย์ สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดสมุทรสงคราม ย้ำว่า เพราะในช่วงเดือนตุลาคมถึงธันวาคมของทุกปี ปลาทูกำลังเติบโตเต็มที่ นักวิชาการบางท่านพอใจเรียกว่าอยู่ในวัยเต็มสาว บรรดาปลาสาวเหล่านั้น พากันเดินทางจากภาคใต้มาหากินที่ปากอ่าวไทย อาจเพราะไม่ได้พกนกหวีดมาด้วย หรือเหตุผลใดก็ตาม ส่วนหนึ่งจึงไป “หน้างอ คอหัก” อยู่ในเข่ง

บริเวณปากอ่าวไทยหรือเรียกอีกนามว่าอ่าว ก.ไก่ ซึ่งมีอาหารอุดมสมบูรณ์ ปลาทูที่จับได้ในบริเวณปากอ่าวแม่กลองจึงเป็น “ปลาทูสาว” ซึ่งอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการและมีรสชาติอร่อย

ปลาทูสดๆ นำมาปรุงรสให้เห็นกันจะจะ กลายเป็นเทศกาลส่งท้ายปีที่ทั้งอิ่มและอร่อยไปพร้อมๆกัน ณ หน้าศาลากลางจังหวัดสมุทรสงคราม ท่ามกลางชาวแม่กลอง จังหวัดใกล้เคียง และหลั่งไหลไปจากกรุงเทพมหานคร

ปีนี้จัดเป็นครั้งที่ 16 ใช้ชื่อจัดงานว่า ชักแม่น้ำทั้ง 5 แม้แม่น้ำแม่กลองไม่ได้หลอมไหลไปกับแม่น้ำทั้ง 5 สายอันเป็นคงคาสวรรค์ในประเทศอินเดีย แต่สายธารแห่งอารยธรรม ความคิดต่างๆ ในประเทศไทย เราไม่อาจปฏิเสธได้ว่า ไม่ได้รับสืบหน่อต่อยอดมาจากแดนภารตะนั้น

เทศกาลกินปลาทูและของดีเมืองแม่กลอง ครั้งที่ 16 ทำไมมีชื่อตอนว่า “ชักแม่น้ำทั้ง 5” มีนัยทางการเมืองอย่างไร หรือไม่นั้น ส.ว.เมืองแม่กลองบอกว่า มีคำกล่าวติดปากคนไทยมาแต่ครั้งโบราณว่า “ชักแม่น้ำทั้งห้า” อันเป็นวลีในทำนองอุปมาอุปไมย เปรียบเทียบเตือนสติคนที่พูดอะไรแบบอ้อมค้อมไม่เข้าสู่ประเด็นโดยตรง

อาจเป็นเพราะ ถ้าพูดเข้าสู่ประเด็นโดยตรง ผู้ฟังจะยอมรับเหตุผลที่ยกมาอ้างประกอบไม่ได้ หรือมีเหตุผลมากมายเสียเหลือเกิน หรืออาจต้องการกลบเกลื่อนข้อที่ไม่สมบูรณ์ของเหตุผลที่จะใช้ ผู้ฟังจึงทักหรือติงต่อผู้พูดนั้นว่ากำลังชักแม่น้ำทั้งห้าอยู่ หรืออ้อมไกลเกินไป

ดังนั้น ชักแม่น้ำทั้งห้า จึงมุ่งหมายที่จะเติมเต็มข้อมูลความรู้ ความเข้าใจในระบบนิเวศวัฒนธรรมอาหาร ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในแก่นอารยธรรมไทยที่กำลังถูกคุกคาม ผมเคยเขียนบทความ “แพ้ภัยตัวเอง” เมื่อปี พ.ศ.2552 เพื่อใช้ประกอบการจัดสัมมนา ของคณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม วุฒิสภา ก่อนเกิดมหาอุทกภัย 2554 เป็นเวลา 2 ปี พอดี และเพราะเราทราบดีว่า ระบบนิเวศมีความประณีตซับซ้อนใหญ่หลวง การพัฒนาที่ดำเนินการตามแผนมากว่า 40 ปี ได้เข้าไปแตะต้องดัดแปลง ทำให้กลไกของธรรมชาติเสียสมดุลไป ทั้งโดยเจตนาและไม่เจตนา”

ผลที่ตามมาก็คือ หายนภัยที่เกิดจากธรรมชาติ

การแก้ไขปัญหา “โดยส่งกุญแจปากตายอันเดียว ใส่มือนักการเมืองผู้กุมอำนาจบริหาร เข้าไปในจักรกลอันประณีต สลับซับซ้อนของธรรมชาติ มันเกินขีดความสามารถ และจะทำให้เกิดความเสียหายอย่างประมาณไม่ได้”

นั่นเป็นทรรศนะของผู้เฝ้ามองธรรมชาติ อยู่กับการศึกษาเรื่องน้ำมาอย่างต่อเนื่องและยาวนาน และน้ำที่ว่านั้นมีทั้งในลุ่มน้ำต่างๆทั่วประเทศ น้ำแม่กลอง และน้ำบริเวณอ่าว ก.ไก่ แหล่งปลาทูอร่อยลิ้น

งาน “เทศกาลกินปลาทูและของดีเมืองแม่กลอง ครั้งที่ 16” จัดระหว่างวันที่ 13-22 ธันวาคม 2556 ณ บริเวณหน้าศาลากลางจังหวัดสมุทรสงคราม อ.เมืองสมุทรสงคราม ปีนี้จัดหนักโดยให้พบกับรายการอาหารกว่า 50 รายการและมีกิจกรรมในงาน อาทิ ลานวิถีชุมชนคนแม่กลอง, การจัดแสดงแกลเลอรี่ภาพถ่าย และร้านค้าจำหน่ายเมนูอาหารจากปลาทูอีกมากมาย

ภายในงานเทศกาลกินปลาทู มีเมนูอาหารที่ทำมาจากปลาทูอย่างหลากหลาย มากกว่า 50 รายการ เช่น ปลาทูย่างสะเดาน้ำปลาหวาน น้ำพริกปลาทู ปลาทูต้มส้ม ปลาทูตาเตี๊ยะ ตับปลาทูผัดฉ่า ฉู่ฉี่ปลาทู แต่ละรายการนั้น ชาวแม่กลองเลือกแม่ครัวมือดีมาปรุงรส จึงไม่ต้องหวั่นว่า เมื่อตักเมนูไหนเข้าปากแล้ว จะหยิบยื่นความผิดหวังให้

แม้จะเป็นงานกินปลาทู แต่บรรยากาศของงานหาได้เต็มไปด้วยการกินอย่างเดียว ยังมีลานวิถีชุมชนคนแม่กลอง นำเสนอสิ่งดีๆ อันทรงคุณค่าของชาวแม่กลองแก่สายตาผู้ร่วมงาน

เริ่มกันตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันเลยทีเดียว เป็นต้นว่า “ลานชุมชนคนประมง” ชี้ชวนให้ชมโป๊ะปลาทูจำลอง นิทรรศการปลาทูและปลาทูตัวเป็นๆ “ลานเสน่ห์แม่กลอง” ชี้ชวนให้ดูย่านสถานีรถไฟและตลาดแม่กลองในบรรยากาศย้อนอดีต เสน่ห์อันเย้ายวนเหล่านี้ ยังมีกลิ่นอายให้เห็นอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน บรรดานัก “แชะ” คือชอบถ่ายภาพ เจ้าภาพก็จัดให้ร่วมถ่ายรูปกับขบวนรถไฟจำลองอย่างใกล้ชิด โดยไม่ต้องเกรงว่ารถไฟจะตกรางแต่อย่างใด

สำหรับ “ลานแกลเลอรี่” ปีนี้เสนอภาพถ่ายจากช่างภาพอิสระในหัวข้อ “มะพร้าวคือชีวิต” และยังมี “ลานสุขภาพ” นำเสนอไลฟ์สไตล์ของคนสมัยใหม่ที่ต้องอยู่อย่างมีกึ๋น ในหัวข้อ “การบริโภคอย่างพอเพียง” ว้าว...ไม่เกี่ยวข้องกับการบริโภคโครงการใดๆ เกี่ยวแต่การกินอย่างพอเหมาะพอสมอย่างเดียวเท่านั้น

“ลานพลพรรครักปลาทู” จากกลุ่มสาระในสวนและชมรมปลาทูคะนองแฟนคลับ ลานติดไม้ติดมือ จำหน่ายของที่ระลึกจากงาน โดยรายได้ส่วนหนึ่งจะนำไปช่วยผู้ประสบอุทกภัย ลานนี้เรียกว่ากินอย่างเผื่อแผ่อย่างแท้จริง ลานกิจกรรมอื่นๆ อย่างลานดนตรียามเย็น ลานหนังแกล้มเล่า ลาน 111 ปีสมุทรสงคราม ลานจดหมายเหตุเมืองแม่กลอง แต่สำหรับคนที่ปรารถนาชิมรสชาติปลาทูแม่กลองด้วยฝีมือของตนเอง ก็สามารถเข้าร่วมในกิจกรรมประลองปรุงอาหาร “เมนูปลาทู หนูทำได้”

รสชาติปลาทูแม่กลองอร่อยอยู่แล้ว เจอฝีมือคนทำอร่อยย่อมเป็นอร่อยยกกำลังสองไปในพริบตา

อิ่มท้องแล้ว ถ้ามีเวลาท่องเที่ยวหรือทำบุญ เมืองแม่กลองก็มีแหล่งให้ไปเยือนใกล้ๆงาน  เช่น  อุทยาน  ร.2  ศูนย์ท่องเที่ยวเกษตรเชิงอนุรักษ์ บ้านบางพลับ ตลาดน้ำบางน้อย ตลาดเก่าบางนกแขวก ตลาดน้ำยามเย็นอัมพวา และวัดบางกะพ้อม เป็นต้น

วัดบางกะพ้อมเป็นสถานที่เก็บอัฐิของนักร้องลูกทุ่งเสียงอมตะ ทูล ทองใจ เจ้าของเสียงเพลงหวานนุ่ม ละมุนละไมอย่าง...โปรดเถิดดวงใจ โปรดได้ฟังเพลงนี้ก่อน อย่าด่วนตัดรอน...เมื่อตรงเข้าไปในวัดแล้ว มองไปทางด้านซ้ายมือจะพบวิหารเก่าแก่อยู่ 1 หลัง เดินเข้าไปแล้วมองไปทางขวามือ จะพบช่องเก็บอัฐิ มีอักษรบอกไว้ชัดเจน

เคารพอดีตนักร้องลูกทุ่งแล้ว จักท่องสวน หรือชวนกันไปแห่งใดก็มีให้เลือกมากมาย.